Mapa - Pinakoteka Brera (Pinacoteca di Brera)

Pinakoteka Brera (wł. Pinacoteca di Brera) – muzeum przy ulicy Via Brera w Mediolanie we Włoszech, otwarte dla publiczności w 1803 r., posiadające wyróżniającą się kolekcję włoskiego malarstwa, m.in. dzieła Canaletta, Caravaggia i Rafaela. Muzeum powstało dzięki mecenatowi państwowemu.

Muzeum mieści się w Palazzo di Brera – budynku, którego historia sięga I poł. XIII w., kiedy na obrzeżach ówczesnego Mediolanu osiedlili się członkowie półświeckiego zakonu humiliatów, łączący modlitwę z pracą fizyczną i znani w świecie zachodnim z wyrobu tkanin. W 1229 rozpoczęli oni budowę klasztoru i kościoła Santa Maria, ukończonego dopiero w 1347. W 1572, po decyzji papieża Piusa V likwidującej kongregację humiliatów, kompleks budynków przeszedł w ręce jezuitów, którzy otworzyli w nim szkołę i kolegium, a z biegiem lat zupełnie przebudowali, m.in. przy udziale znanego XVII-wiecznego architekta mediolańskiego, Francesca Marii Richiniego. W 1773 rozwiązano zakon jezuitów a założone przez nich kolegium przeszło pod zarząd państwa.

Ostateczny kształt nadał budynkowi architekt Giuseppe Piermarini, który pracował nad nim od roku 1774 na polecenie cesarzowej Marii Teresy. Zmieniono wówczas przeznaczenie budynku: znalazły się tam m.in. szkoły, obserwatorium astronomiczne, biblioteka i pinakoteka, która pierwotnie gromadziła odlewy, rysunki i ryciny wykorzystywane jako pomoce dydaktyczne przez studentów założonej w 1776 Accademia di Belle Arti (Akademii Sztuk Pięknych).

W 1803, za rządów napoleońskich, pinakoteka została udostępniona publiczności. W następnych latach zbiory muzeum znacząco się powiększały, m.in. o dzieła z likwidowanych kościołów Lombardii. Dzięki dekretowi wicekróla Eugeniusza de Beauharnais zakupiono m.in. słynny obraz Rafaela, Zaślubiny Marii.

Do rozwoju muzeum w początkowej fazie jego istnienia przyczynił się Andrea Appiani, malarz, portrecista Napoleona i komisarz ds. sztuk pięknych. Dzięki jego staraniom pinakoteka wzbogaciła swoją kolekcję m.in. o ''Kazanie św. Marka pędzla Gentilego i Giovanniego Bellinich, Odnalezienie ciała św. Marka Tintoretta czy arcydzieło Piero della Francesca, Pala Montefeltro (Madonna w otoczeniu świętych''). Żeby pomieścić nowe dzieła, postanowiono przenieść je do budynku dawnego kościoła, który został podzielony na dwa piętra przez architekta Pietra Gilardoniego. Otwarcie odnowionej pinakoteki ze zbiorem 139 obrazów odbyło się 15 sierpnia 1809, w rocznicę urodzin Napoleona. W dalszym ciągu powiększano zbiory prac malarskich, których w 1813 było już prawie 900; jedną z nich była Pietà Belliniego.

W 1859, z okazji uroczystego wjazdu do Mediolanu Wiktora Emanuela II i Napoleona III po zwycięskiej bitwie pod Magentą, na dziedzińcu pinakoteki stanął brązowy posąg Napoleona jako Marsa niosącego pokój autorstwa Antonia Canovy, odlany w Rzymie w latach 1811–1812.

W 1882 Pinakoteka Brera została oddzielona od Akademii Sztuk Pięknych i zaczęła działać jako samodzielna instytucja o znaczeniu ogólnonarodowym pod pieczą malarza i witrażysty Giuseppe Bertiniego, który zreorganizował jej ekspozycję, powiększając ją o m.in. dwie kwatery Poliptyku Griffonich Francesca del Cossy i Portret Andrei Dorii jako Neptuna Bronzina. W 1898 dyrektorem muzeum został Corrado Ricci, który uporządkował ekspozycję w układzie chronologicznym z podziałem według szkół regionalnych, doprowadził też do rozbudowy galerii o dodatkowe sale. W pierwszej połowie XX w., dzięki stowarzyszeniu „Przyjaciele Brery i Muzeów Mediolanu”, kolekcja pinakoteki powiększyła się o Wieczerzę w Emmaus Caravaggia, Wiosenne pastwiska Giovanniego Segantiniego i Altanę w ogrodzie Silvestra Legi.

Siedziba muzeum ucierpiała w wyniku bombardowań w czasie II wojny światowej, zbiory jednak zostały ocalone. Odbudowę rozpoczęto w 1946, pracami kierował architekt Pietro Portaluppi. Pinakoteka wznowiła działalność w 1950. W 1974 została rozbudowana a zbiory wzbogaciły się o kolejne 50 dzieł malarzy i rzeźbiarzy włoskich z początków XX w.